بررسی روند انتشار محتوا در اینستاگرام در سال ۱۴۰۰

افزایش تولید محتوا پیرامون یک موضوع از سوی کاربران متعدد، در یک بازه زمانی مشخص، موج یا حاشیه نامیده می‌شود.

موج‌شناسی شناسایی قله‌های خبری و رسانه‌ای پس از وقوع حوادث و اتفاقات و جریانات سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است.

گزارش تحلیل موج و حواشی به مواردی مانند: چگونگی شروع، آغازکنندگان، رهبران، رویکرد کاربران به موضوع، تعداد کاربرانی که در گسترش آن مشارکت کرده‌اند و روند صعود و افول موج و حاشیه می‌پردازد.

مرکز پژوهشی بتا در این گزارش به بررسی روند انتشار محتوا در سال ۱۴۰۰ در شبکه اجتماعی اینستاگرام پرداخته است.

۸ فروردین

در هشتم فروردین ماه ۱۴۰۰، به دنبال فوت آزاده نامداری، موجی پیرامون آن در بستر اینستاگرام ایجاد شد که حدود ۲۷ هزار پست مرتبط را به همراه داشت.

در این موج، برخی از کاربران معتقد بودند که آزاده نامداری به عنوان یک مجری و کارمند صداوسیما، لایق دلسوزی نیست. برخی دیگر بر این باور بودند که قضاوت‌های مردم مبنی بر حجاب او در خارج از ایران، موجب افسردگی و ناراحتی او شده و همه‌ی افراد جامعه که او را قضاوت کردند، در مرگ او مقصر هستند.

۹ فروردین

طبق یافته‌های مرکز پژوهشی بتا، در این تاریخ، موجی در ارتباط با قرارداد ۲۵ ساله‌ی ایران و چین در بستر اینستاگرام شکل گرفت. برخی از کاربران از این قرارداد و رویکرد جمهوری اسلامی حمایت و برخی دیگر به انتقاد از آن پرداخته‌اند.

۷ اردیبهشت

در این تاریخ در بستر اینستاگرام، قله‌ای درخصوص انتشار فایلی صوتی از محمدجواد ظریف ایجاد شده است. این فایل صوتی که در پنجم اردیبهشت‌ماه توسط شبکه ایران اینترنشنال منتشر شده، شامل صحبت‌هایی پیرامون حاج قاسم سلیمانی، سپاه قدس، برجام و… بود که منجر به واکنش‌های گسترده‌ای از سوی کاربران اینستاگرامی شد. در مجموع، حدود ۸۶ هزار پست مرتبط به این فایل صوتی در اینستاگرام منتشر گردید.

۲۵ اردیبهشت

در بحبوحه انتخابات ریاست جمهوری، علی لاریجانی، رئیس سابق مجلس شورای اسلامی، نامزد شدن خود برای ریاست‌جمهوری را اعلام کرد؛ او همچنین کلیپی از ثبت نام خود برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد که همین موضوع، بیشترین واکنش‌ها را از سوی کاربران به همراه داشت.

۵ خرداد

به دنبال رد صلاحیت شدن محمود احمدی‌نژاد در انتخابات ریاست‌جمهوری، وی ویدئویی از خود در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد که در آن، از مسئولان مربوطه درخواست داشت علل رد صلاحیتش را عنوان کنند. این موضوع در بستر اینستاگرام منجر به واکنش‌های متعدد و متنوعی نسبت به رد صلاحیت احمدی‌نژاد شد.

۱۲ خرداد

در دوازدهم خرداد، تصاویر و ویدئوهایی از مشاهده آتش و دودی غلیظ در آسمان تهران توسط کاربران اینستاگرامی به اشتراک گذاشته شد. به گفته‌ی رئیس ستاد مدیریت بحران، این دود ناشی از آتش‌سوزی در پالایشگاه تهران ایجاد شده بود.

حدود سه هزار پست مرتبط به این موضوع در بستر اینستاگرام ایجاد شد که طیِ آن بسیاری از کاربران، این آتش‌سوزی را در راستای حوادثی همچون سقوط جنگنده و آتش‌گرفتن ناو دریایی، مشکوک دانستند.

۱۵ ، ۱۸  و ۲۲ خرداد

در این تاریخ‌ها سه مناظره‌ انتخاباتی میان کاندیداهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شد. عموماً به دنبال این مناظرات، واکنش‌های گسترده‌ای توسط کاربران نسبت به اظهارات و وعده‌های کاندیداها در شبکه‌های اجتماعی ایجاد می ‌شود.

در این میان، برخی از کاربران نیز نسبت به نحوه برگزاری مناظرات، از مکان قرارگیری استند پرچم در استودیو تا جایگاه نشستن کاندیداها، اعتراض و انتقاد داشتند.

۲۸ خرداد

بیست و هشتم خردادماه ۱۴۰۰، سیزدهمین دوره‌ی انتخابات ریاست‌جمهوری در کشور برگزار شد. بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی، در این روز محتواهایی پیرامون رای‌های خود منتشر کردند. برخی از کاربران نیز از علل رای دادن یا رای‌ندادن خود صحبت کردند.

خبرهای بسیاری نیز پیرامون رای دادن شخصیت‌های مطرح، در این روزها منتشر شد که همه‌ی این موارد منجر به شکل‌گیری موجی در این تاریخ در بستر اینستاگرام گردید.

۲۴ تیر

در تاریخ ۲۳ تیر ۱۴۰۰، در بستر اینستاگرام ویدئویی از دعوای شدید چند دختر نوجوان منتشر شد که در آن، دختری به نام هلیا آقایی، در حال قمه‌کشی برای شخص دیگری است. در طول یک روز، این ویدئو به سرعت تبدیل به یکی از پربازدیدترین و پربازخوردترین ویدئوها در شبکه‌های اجتماعی شد.

۲۸ تیر

در تاریخ بیست و هشتم تیرماه ۱۴۰۰، به دنبال اعتراضات پیرامون بحران آب در استان خوزستان، کاربران شبکه‌های اجتماعی از جمله اینستاگرام واکنش‌هایی نسبت به کم‌آبی این استان داشتند. بالا گرفتن اعتراضات و همراه شدن برخی دیگر از شهرها با استان خوزستان نیز منجر به افزایش یافتن محتواهای تولیدشده در ارتباط با این موضوع در فضای مجازی شد.

۹ مرداد

در پیِ آتش‌سوزی‌های مهیب و گسترده در کشور ترکیه، ایران هواپیمای آب‌پاشی را برای کمک به اطفای حریق به این کشور اعزام کرد. به دنبال این ماجرا، بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی، نسبت به اینکه این هواپیما پیش از این برای اطفای آتش‌سوزی‌های جنگل‌های داخلی ایران اعزام نشده بود، واکنش‌هایی داشتند.

در همین روز اعلام خبر به کما رفتن ارشا اقدسی در پشت صحنه فیلمی در بیروت، شوک دیگری به کاربران وارد کرد. کاربران اینستاگرام با اعلام و انتشار این خبر برای وی ارزوی بهبودی می‌کردند.

۱۳ مرداد

در مردادماه ۱۴۰۰، ارشا اقدسی، بدلکار و بازیگر ایرانی، در پی تصادفی در صحنه‌ی فیلمبرداری در بیروت، دچار حادثه‌ای سنگین شد و بعد از گذشت چند روز، علی‌رغم تلاش پزشکان در تاریخ ۱۳ مرداد از دنیا رفت. این واقعه منجر به ابراز تأسف و ناراحتی بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی شد. به دنبال آن، برخی از کاربران کلیپ‌هایی از صحبت‌ها و نمایش‌های بدلکاری او را به اشتراک گذاشتند.

۱۴ مرداد

مراسم تحلیف رییس جمهور منتخب سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری بعد از ظهر روز پنجشنبه ۱۴ مرداد ۱۴۰۰ در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به ریاست محمد باقر قالیباف رییس مجلس شورای اسلامی برگزار شد. کاربران ضمن انتشار تصاویر مراسم، سوگند ابراهیم رییسی در مراسم و سخنان اشخاص را مورد انتشار قرار دادند. برخی کاربران نیز با گوشزد کردن شرایط نامساعد شیوع کرونا در مرداد ماه ۱۴۰۰، برای رجل سیاسی حاضر در مراسم ابراز نگرانی کردند.

۲۵ مرداد

در این تاریخ، درگیری‌های طالبان با دولت افغانستان به اوج خود رسیده و شهر کابل در اختیار این گروه قرار گرفت؛ به دنبال آن، نظامیان آمریکایی نیز از این کشور خارج شدند. این موضوع واکنش‌های گسترده‌ای را از سوی کاربران اینستاگرامی به همراه داشت.

اکثر کاربران محتواهایی پیرامون خروج فوری نظامیان آمریکایی، آویزان شدن مردم افغانستان از آخرین هواپیمای نظامی آمریکایی برای فرار از طالبان، محدودیت‌های اعمال‌شده توسط این گروه برای زنان و دختران افغانستانی و… تولید و منتشر کردند.

۱ شهریور

در اول شهریورماه ۱۴۰۰، دوربین‌های امنیتی زندان اوین توسط گروه هکری به نام «عدالت علی» هک شد و ویدئوهایی از نحوه‌ی برخورد مسئولان و زندان‌بانان با زندانیان در شبکه‌های اجتماعی منتشر گردید. این ویدئوها توجه بسیاری از کاربران فضای مجازی را به خود جلب کرد.

۱۳ شهریور

در پیِ به اشغال‌درآوردنِ شهر کابل توسط طالبان، جبهه‌ی مقاومت به رهبری احمد مسعود و امرالله صالح، معاون رئیس‌جمهور افغانستان، پایه‌گذاری شد. همراه با تشدید درگیری‌ها میان جبهه‌ی مقاومت با طالبان به‌منظور حفظ دره‌ی پنجشیر، برخی کاربران ایرانی نیز حمایت خود را از احمدمسعود در صفحات اینستاگرامی خود اعلام کردند.

۵ مهر

پنجم مهرماه ۱۴۰۰، مصادف با روز اربعین حسینی، در شبکه‌های اجتماعی به‌منظور ابراز ارادت به امام حسین (ع) و بزرگداشت یاران ایشان، هشتگ‌هایی از جمله هشتگ #حب‌الحسین-یجمعنا،  #حب‌الحسین-هویتنا، #ما-ملت-امام-حسینیم و… توسط کاربران منتشر شده است. در این میان، سخنان رئیس‌جمهور به وزرا:«به کارتان بچسبید، سفر اربعین باشد برای بعد» نیز موجب بازتاب گسترده‌ای در میان کاربران شد. علاوه بر این، امسال نیز، همانند سال گذشته، به دلیل شیوع ویروس کووید ۱۹، مسائل و مشکلاتی برای برگزاری راهپیمایی روز اربعین وجود داشت که همین مسئله، موجب واکنش‌های منفی کاربران و اعتراض به مسئولان شده است. کلاهبرداری‌های برخی از سودجویان و افزایش نرخ بلیت‌ها از جمله‌ی این موارد است.

۲ آبان

در اول آبان ماه ۱۴۰۰، در جلسه معارفه استاندار آذربایجان شرقی، یکی از شرکت‌کنندگان به روی سن می‌رود و به صورت استاندار، سیلی می‌زند. براساس بررسی‌های مرکز پژوهشی بتا، این موضوع در کمتر از ۲۴ ساعت، به یکی از پربازدیدترین و پربحث‌ترین موضوعات شبکه‌های اجتماعی تبدیل شد. در این میان، برخی از کاربران نسبت به این اتفاق، رویکردی مثبت داشتند و به حمایت از فرد حمله‌کننده پرداختند. برخی از کاربران نیز این اقدام را توهین خوانده و از فرد حمله‌کننده انتقاد کردند.

۴ آبان

در این تاریخ، به دنبال وقوع اختلال در سامانه‌های توزیع بنزین به دلیل حمله سایبری، موجی در بستر اینستاگرام ایجاد شد.

صحبت در مورد عامل ایجاد این اختلال، مشکلات مردم بعد از این اختلال در سطح شهر، انتقاد از عملکرد دولت برای بهبود مشکل ایجاد شده و … از موضوعات مورد توجه کاربران در این تاریخ بوده است.

۲۸ آبان

در این تاریخ، بسیاری از مردم و کشاورزان اصفهانی با حضور در  کنار پل خواجو همچون روزهای گذشته، درخواست احیای دائمی زاینده‌رو را داشتند. این موضوع از همان ساعات اولیه، به سرعت در فضای مجازی انعکاس یافت و موجب تشکیل قله‌ای پیرامون این موضوع شد.

۵ دی

در سالی که گذشت، معلمان سراسر کشور، در زمان‌های گوناگون اعتراضات خود را با برپایی تجمعات متعدد نسبت به وضعیت معیشتی و رتبه‌بندی اعلام کردند. از جمله زمان‌هایی که این موضوع در شبکه‌های اجتماعی، تبدیل به موج شد، پنجم دی ماه است. در این روز، معلمان در اعتراض به اجرایی نشدن طرح رتبه‌بندی معلمان در تعدادی از شهرهای کشور، تجمعاتی برپا کردند. لازم به ذکر است طرح رتبه‌بندی معلمان در آذرماه ۱۴۰۰ توسط مجلس تصویب شد اما این طرح همچنان به اجرا درنیامده است.

۱۳ دی

در این تاریخ که مصادف است با سالروز شهادت حاج قاسم سلیمانی، در شبکه‌های اجتماعی هشتگ‌هایی نظیر #مرد-میدان، #Hero، #قهرمان-من، #پدر و… ترند شد. البته پست‌هایی که حاوی این هشتگ‌ها و یا اسم حاج قاسم سلیمانی بودند، به سرعت توسط اینستاگرام حذف می‌شد.

به گزارش مرکز پژوهشی بتا، از اول تا ۱۳ دی ماه ۱۴۰۰، حدود ۶۸۰ هزار پست مرتبط در این بستر منتشر شد که اکثر این پست‌ها توسط اینستاگرام حذف گردید.

۷ بهمن

در این تاریخ تیم ملی فوتبال ایران، در بازی با تیم کشور عراق، توانست با تک گل مهدی طارمی موفق به پیروزی و صعود به جام جهانی شود. این موضوع با هشتگ‌هایی همچون #ایران-قوی، #جام-جهانی، #روایت-اقتدار و… تبدیل به یکی از ترندهای فضای مجازی شد.

۳ اسفند

در تاریخ سوم اسفندماه، طبق اطلاعیه‌ای عنوان شد که اعضای کمیسیون طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی، با ۱۸ رای موافق، این طرح را به تصویب رساندند. به دنبال آن، واکنش‌های گسترده‌ای توسط کاربران در شبکه‌های اجتماعی صورت گرفت. اکثر قریب به اتفاق کاربران بر این باور بودند که این طرح موجب محدودیت کسب‌وکارهای اینترنتی، نقض حقوق شهروندی و حریم خصوصی می‌شود. چند ساعت پس از انتشار این خبر، هیئت رئیسه‌ی مجلس شورای اسلامی، ایرادات قانونیِ معاونت قوانین مجلس نسبت به نحوه تصویب طرح صیانت را وارد دانست و این مصوبه را باطل اعلام کرد.

صحبت در مورد نحوه اطلاع رسانی و اقناع مردم، جزئیات طرح و مصاحبه و واکنش افراد مختلف به این طرح از موضوعات مورد توجه دیگر در این تاریخ بوده است.

۵ اسفند

در بامداد روز پنجم اسفندماه ۱۴۰۰، ولادیمیر پوتین دستور حمله به کشور اوکراین را صادر کرد. همزمان با این سخنان، چند شهر مختلف از اوکراین هدف حملات ارتش روسیه قرار گرفت. به دنبال این اتفاق، واکنش‌هایی گوناگونی از سوی کاربران شبکه‌های اجتماعی صورت گرفت. برخی از کاربران به حمایت از روسیه پرداختند و برخی دیگر نیز با خاطرنشان کردن تبعات جنگ، نسبت به این حمله واکنش‌های منفی نشان دادند.