مسئله مهاجران و اتباع افغانستان، یکی از موضوعاتی است که این روزها به شدت در فضای مجازی پررنگ شده و کاربران زیادی در شبکههای اجتماعی به این موضوع پرداختهاند.
به همین بهانه مرکز پژوهشی بتا در گزارشی در بازه یک ساله یعنی از مهر ۱۴۰۱ تا مهر ۱۴۰۲، سه شبکه اجتماعی توییتر، اینستاگرام و تلگرام را با موضوع «افغانستان» بررسی کرده است تا موجهای ایجاد شده از سوی کاربران فضای مجازی نسبت به این موضوع را به دست آورد.
در این میان برخی از روزها شاهد داغ شدن موضوع «افغانستان» در شبکههای اجتماعی فارسی زبان بودهایم که در ادامه به آنها میپردازیم.
۳۰ هزار محتوای روزانه
بررسی آمار کلی فضای مجازی نشان میدهد که حدود ۱۰ میلیون محتوا در سه شبکه اجتماعی توییتر، اینستاگرام و تلگرام پیرامون مسئله افغانستان منتشر شده است. که سهم توییتر بیش از ۶ میلیون توییت بود و در اینستاگرام حدود ۲ میلیون و در تلگرام هم بیش از ۲ میلیون پست در این باره منتشر شد.
۷۴ هزار کانال، ۴۰۴ هزار کاربر توییتری و ۱۵۸ هزار صفحه اینستاگرامی در تولید این ۱۰ میلیون محتوا نقش داشتند. همچنین ۵.۳ میلیارد بار محتوای مربوط به افغانستان در تلگرام دیده شد و ۲۹ میلیون بار در توییتر و ۷۳۸ میلیون بار در اینستاگرام پسندیده شده است.
مرکز پژوهشی بتا، همچنین لیستی از رویدادهای پررنگ در شبکههای اجتماعی با موضوع افغانستان در یک سال اخیر را منتشر کرده است:
- یکی از موجهای پرتکرار پیرامون موضوع افغانستان، در سراسر مهر ۱۴۰۱ و ابتدای آبان ۱۴۰۲ به وجود آمد که بخش زیادی از آن نیز در توییتر بود. این موج به واسطه التهابات ایران به وجود آمد و موضوعات مختلفی داشت. از جمله حمایت کاربران افغانستانی از اعتراضات در ایران و برعکس، همچنین مقایسه حکومت ایران با حکومت افغانستان از سوی کاربران برانداز … از جمله موضوعات پرتکرار در این موج بودند.
- موج بعدی در میانه آبان ۱۴۰۱ ایجاد شد و در ۲۱ آبان به اوج خود رسید. خبری مبنی بر برخورد طالبان با هزارهها در افغانستان منتشر شد که باعث شد موجهای زیادی در فضای مجای و بیشتر از همه در توییتر ایجاد شود. همچنین در همین تاریخ در اینستاگرام فیلمی وایرال شد مبنی بر اذیت و آزاد یک جوان افغان به دست ماموران انتظامی ایرانی که موج گستردهای در این شبکه اجتماعی ایجاد شد.
- موج بعدی در ابتدای دی ۱۴۰۱ ایجاد شد و در دوم دی به اوج خود رسید. خبری منتشر شد مبنی بر ممنوعیت تحصیل دختران افغانستانی از سوی طالبان که باعث شد در هر سه بستر فضای مجازی ایران پررنگ شود.
- دیگر موج زمستانی، مربوط به ۸ اسفند ۱۴۰۱ بود. زمانی که سفارت طالبان رسما در ایران آغاز به کار کرد و باعث شد که در شبکههای اجتماعی فارسی زبان، بازتاب زیادی داشته باشد. این موضوع در توییتر و تلگرام زیاد پرداخته شد اما در اینستاگرام چندان به آن توجهی نشد.
- در اواخر اردیبهشت ۱۴۰۲ یک موج دیگر آغاز شد که مربوط بود به مشکلات ایران و افغانستان بر سر حق آبه ایران از هیرمند و سخنرانی معروف رئیس جمهور که افغانستان را بابت ندادن حق آبه هیرمند تهدید کرد که واکنش مقامات طالبان را نیز به همراه داشت.
- اما پررنگ ترین موج فضای مجازی در هر سه شبکه اجتماعی توییتر، اینستاگرام و تلگرام مربوط بود به درگیری در مرز ایران و افغانستان که در ۷ خرداد ۱۴۰۲ رخ داد و باعث شد که این مسئله به ترند اول در شبکههای اجتماعی تبدیل شود و کاربران زیادی با رویکردهای متفاوت به این قضیه بپردازند.
- در تاریخ ۲۳ خرداد، مسابقه فوتبال بین ایران و افغانستان که با پیروزی ۶ بر ۱ ایران همراه شد، در تلگرام بازتاب زیادی داشت و اخبار زیادی درخصوص آن بازی منتشر شد.
- و اما جدیدترین موج فضای مجازی مربوط میشود به اواخر شهریور و اوایل مهر ۱۴۰۲ که کاربران در شبکههای اجتماعی به مشکلات و اتفاقات مربوط به اتباع و مهاجرین افغانستان پرداختهاند. برخی از کاربران با هشتگ #اخراج_افغانی_مطالبه_ملی خواستار اخراج اتباع افغان شدهاند و برخی دیگر خواهان حفظ وحدت میان ایران و افغانستان شدهاند. برخی از کاربران نیز خواهان قانونمند شدن ورود مهاجران افغان و ساماندهی اتباع این کشور شدهاند. در تلگرام نیز استوری یک پرستار از حجم بالای زایمان افغانها و تصویری از یک نانوایی که اتباع زیادی در حال خرید نان هستند، باعث شد که این موج قوت بگیرد.
تحلیل روند یک ساله موضوع افغانستان، نشان میدهد که این موضوع از اهمیت بالایی در فضای مجازی برخوردار بوده است و احتمال انتشار محتوای هماهنگ شده در این خصوص بسیار بالاست. همچنین میتوان از این گزارش دریافت که در آینده، باز هم شاهد ایجاد موجهای مختلفی درخصوص این مسئله خواهیم بود و یکی از اتفاقات قابل پیشبینی، انتشار گسترده اخباری از اتباع و مهاجران افغان است به منظور ایجاد تنش و درگیری و در مراحل پیشرفتهتر، احتمالا شاهد تلاش برای ایجاد موج جدیدی از اعتراضات به بهانه مسئله اتباع و مهاجران خواهیم بود.
